The Matrix Resurrections incelemelerine devam ediyoruz. Bu yazıda sahne analizleri yaparken aynı zamanda bazı teoriler üzerine de konuşmak istiyorum. Dördüncü filmin senaryosunda yer alan bazı ipuçları geçmişle birleştirince bazı verilere ve verilerden hareketle de çeşitli teorilere ulaşabiliyoruz.
Yazı Matrix serisiyle ilgili spoiler içeriyor.
Bunca zaman sonra neden şimdi?
Lana Wachowski’nin birisi sözlü diğer yazılı iki farkı röportajını değerlendirdikten sonra şunu söyleyebiliyorum: Lana’nın ya da kardeşinin aklında yeni bir Matrix filmi yapma düşüncesi kesinlikle olmamış. Bunu hiçbir şekilde planlanmamışlar, hiçbir şekilde düşünülmemiş. Ancak Lana, anne ve babasının ölümü sonrasında kederini dağıtacak ve aklını odaklayacak bir şeyler aramış ve yeni bir senaryo yazmış.
Filmde Ajan Smith’in “Warner Brothers üçlemeden sonra yeni bir oyun tasarlamayı düşünüyor. Bunu bizle ya da bizsiz yapacaklar” şeklindeki sözlerini şirketin Lana’yı film çekmeye zorladığı yönünde yorumlayanlar olmuştu. Bu yorum doğruyu yansıtmıyor.
Farklı Tonlar
Lana, filme daha önceki Matrix’lerde olmayan tonları, boyutları getirmeyi istediğini, tek tona sahip filmleri sevmediğini söylüyor. Oyun şirketindeki elemanın Matrix hakkında söylediklerini hatırlayın. Onlar birebir Lana’nın düşüncelerini resmediyordu.
Lana son olarak yeni bir oyun yapmak ister misiniz, sorusuna; şahsi olarak oyunları sevmediği, böyle bir projesi olmadığını ama doğru insanlar gelirse böyle bir projeye evet diyeceğini söylüyor.
Bu kısa bilgilendirmeden sonra Analist’in Matrix’ine bağlanıyoruz.
Analist için önceki sürümlerde gördüğümüz Mimar diyebiliriz miyiz?
Bu soru sanırım filmi seyreden ve Matrix gerçekliğini bilen ve ona ilgi duyan herkesin aklına gelmiştir. Analist, hiç şüphesiz ki önceki sürümlerde seyrettiğimiz Mimar değil… Zaten Analist’i tanıdıkça onun Mimar’dan ayrıştığı noktaları fark edebiliyoruz.
Ben olaya sadece onların Matrix sürümlerinin tasarımcıları olması yönüyle bakmıyorum. Eğer ki öyle baksaydık ve dördüncü Matrix’te seyrettiğimiz terapiste filmde Mimar denilseydi bunu garipsemezdik. Zaten filmde Analist, Mimar’a atıf yaparak ona selefim diyor. Ama tüm bunlara rağmen ona farklı bir isim verilmiş. Bunun neden(leri) olmalı.
Matrix Resurrections’ta önceki Matrix’lerde eşine rastlanmayan bir olay yaşanıyor. Makineler arası bir savaş… Niobe, makine şehirlerinde enerji santrallerinin yeterince enerji üretmemesi sonucunda oluşan bir savaştan bahsediyor.
“İlk kez makinelerin birbiriyle savaştığını gördük” diyor. Savaş varsa ne olursa olsun zıt düşünen, zıt karar alan ve eylemsel noktalarda birbiriyle anlaşamayan en az iki taraf var demektir. Ben bu taraflardan birisinin Mimar ve Kâhin; diğerinin de Analist olduğunu düşünüyorum.
Neden böyle düşündüğümü anlatmaya çalışayım.
Biz önceki üçlemede 6. Matrix sürümünü seyretmiştik. Mimar önceki beş sürüm de dahil olmak üzere tüm sürümleri kendisinin yarattığını söylüyordu. Mimar bir tasarımcıydı. Özellikle bu son Matrix’te öğrendiklerimizden sonra Mimar’a makinelerin yetki verdiği bir yapay zeka olarak bakabiliriz.
Ancak ortada insan doğasından, seçimlerden, olasılıklardan, inanılmaz sayıdaki bilinmeyenlerden oluşan öylesine karmaşık bir denklem var ki Mimar aynen Analist gibi üstün bir tasarımcı olsa da her değişkeni kontrol edemiyor. Mimar, Matrix sürümlerinde anomalinin sistematik olduğunu söylüyordu. Bu söylem düzensizliğin, normalin dışına çıkmanın ve gelişimsel bozuklukların normal olduğu anlamına geliyor. Neo da bir anomaliydi örneğin…
Mimar ikinci filmde çok net olarak Zion’un yok edileceğini, içindeki tüm canlıların öleceğini de söylüyor; Trinity’i kurtarmak için Neo’nun yapabileceği hiçbir şey olmadığını da… Ancak yanılıyor. Zion yok olmadığı gibi Trinity de kurtuluyor.
Peki, onun yanılma payının yüksek olması Mimar’ın gözden düşmesine mi neden oluyor? Hayır… Tam aksine üçüncü filmin sonuna baktığımızda onun görevine devam ettiğini anlayabiliyoruz.
Mimar’ı Kim Kurtarıyor?
Önceki üçlemede seyrettiğimiz 6. Matrix sürümünü denklemler üzerine kuran Mimar’ı kimin kurtardığını anladınız değil mi? Kâhin… Kâhin, Mimar’ın kellesinin alınmasını engellemişti. Ajan Smith’e karşı yaptığı inanılmaz hamleler, Neo’yu yönlendirmesi… Bunların hepsi en nihayetinde Mimar’ı kurtarıyor.
Enerji sorunu Analist’e bir fırsat sunuyor
Mimar, 6. Matrix sonrasında eğer ki enerji sorunu baş göstermeseydi aslında görevine devam edecekti. Matrix resetleniyor, Ajan Smith yeniliyor, her şey yoluna giriyor ve Mimar, bu yeni sürümün de tasarımcısı…
İşte bu andan sonra ki tam olarak kaç yıl sonra olduğunu bilmiyoruz bir enerji sorunu yaşanıyor. Bu sorun Analist’in ön plana çıkmasına neden oluyor. Analist, üst programlara bu sorunu çözebileceğini söylüyor, bir vaat de bulunuyor.
Dikkat ederseniz Analist, Neo’ya “Sen öldüğünde oradaydım” demişti. Neo anomalisini dirilterek onun kaynak kodunu Matrix için enerji üretimine çevirme fikrini ortaya atan kişi Analist’ti. Dördüncü film Analist’e bir backround hazırlıyor. Onu geçmişe bağlıyor. Analist dördüncü filmde yeni bir program olarak da ortaya çıkabilirdi ve bunu garipsemezdik. Ama öyle olmuyor.
Mimar, 6. Matrix sürümü sonrasında muhtemelen 7. sürüm aktif olduktan sonra ortaya çıkan enerji krizine çözüm bulamadığı için makinelerin gözünden düşerken bu boşlukta yeni bir güç yükseliyor. Niobe’nin Kâhin’den aldığı son mesajda bahsedilen yükselen güç tabii ki Analist’ti.
The Matrix Resurrections incelemesinin tamamına 25. Kare Youtube kanalı üzerinden ulaşabilirsiniz.
