Düşük bütçeli zaman yolculuğu ve zamansal paradoks konulu filmlerden bir tanesindeyiz: Primer yani Kapsül. Bu benim görebildiğim kadarıyla şu an kadar çevrilmiş en karmaşık zaman yolculuğu filmi. Anlaması kadar anlatması da zor ve akıl karıştırıcı olabilir. Bilindiği üzere filmde iki arkadaş tesadüfen, zaman yolculuğuna imkân veren bir kapsül icat ediyorlar. Bu kapsülü para kazanmak için kullanmaya başlıyorlar; ama sonra farklı nedenlerle işler çığırından çıkıyor.
Orijinal Adı: Primer
Tür: Drama, bilimkurgu, gizem
Yönetmen ve senaryo yazarı: Shane Carruth (Filmdeki Aaron karakteri)
Ülke: Amerika
Türkiye Gösterim Tarihi: 25 Mayıs 2005
Oyuncular: Shane Carruth, David Sullivan, Casey Gooden, Anand Upadhyaya, Carrie Crawford, Samantha Thomson
Süre: 01s 17dk
IMDB: 6,9 – 25. Kare puanı: 7,9
Yazının bundan sonrası spoiler içeriyor.
Zaman Makinesinin Çalışma Mantığı
Bunu doğru anlamadan filmi çözme imkânımız yok. Öncelikle zaman kapsülünün dönmek istediğiniz gün ve saatte çalışması gerekiyor. Kapsülün içerisine gelecekte kaçta girdiğinizin önemi yok. Üçte de girebilirsizi, beşte de, ikide de… Önemli olan nokta şu: Kapsüle kaçta girersen gir kapsülden çıkarken onu çalıştırdığın zamana dönüyorsun.
Abe, makineyi pazartesi sabah 9’da çalıştırıyor. Onu çalışır halde bırakarak otele gidiyor. Burada şuna dikkat edin lütfen. O, makineyi zamanlayıcıyla çalıştırıyor. Aslında ben burada akılları çok karıştırmamak için makineyi 9’da çalıştırdı, deyip geçecektim ama bu zamanlayıcıdan bahsetmezsem “Bunlar makineden çıkarken birbirlerini görmüyorlar mı?” diye düşünenler olacaktır. Abe, 9’dan yaklaşık 15 dakika önce zamanlayıcıyı açıyor ve makine böylece Eyb depodan ayrıldıktan sonra 9’da çalışmaya başlıyor.
Burada onun makinenin içerisine girmediğini kaçırmamanız gerekiyor. Bu çok önemli bir nokta. Zamanlayıcıyı ayarlamak için yani makineyi çalıştırmak için depoya gidiyor. Bunu yaptıktan sonra da başka hiçbir şey yapmadan oradan ayrılıyor. Makine o ayrıldıktan sonra 9’da çalışmaya başlıyor. Bu sırada Abe otele gidiyor. Sonradan öğrendiğimize göre iş yerindekilere hasta olduğunu söylemiş ve zaman kazanmış. Otelde hiç kimseyle hiçbir temasta bulunmuyor, tanıdığı hiç kimseye görünmüyor, hiçbir olaya müdahalede bulunmuyor.
Peki, neden böyle yapıyor? Olasılıklardan korkuyor. Zaman akışına müdahale ederse neler yaşanabileceğini bilmediği için bunu yapıyor ki zaten daha sonra onların birbirlerine fark ettirmeden yaptıkları bazı değişimlerin zamansal akışı bozduğu anlaşılacak.
Abe, otelde gün içerisinde hangi hisselerin yükseleceğini öğreniyor. Bu bilgiyi, zaman makinesine girip aynı günü sabahtan yaşamaya başladığında para kazanmak için kullanacak.
Abe, öğleden sonra otelden çıkıyor. Hiçbir şeye müdahale etmeden, tanıdığı hiç kimseyle konuşmadan ve görüşmeden doğruca kapsüle gidiyor. Kapsüle kaçta girdiğinin önemi yok, demiştim. Önemli olan onu kaçta çalıştırdığı… Abe, öğleden sonra diyelim ki 15.30’da girdiği kapsülde zamanda geriye doğru akmaya başlıyor ve o yaklaşık altı buçuk saat kapsülün içerisinde kaldıktan sonra sabah 9’a geri dönüyor.
Oksijen tüplerine kapsülün içerisinde bu kadar uzun süre kaldıkları için ihtiyaçları var. Muhtemelen orada zamanla birlikte hava da eviriliyordu aynen Tenet mantığında olduğu gibi…
Diğer taraftan zaman yolculuklarının onları böylesine yormasının nedeni de bu. Aaron bir sahnede “Günleri 36 saat yaşamaya alıştım” derken bunu kastediyordu.
Abe, öğleden sonra 3.30’da kapsüle girdi ve kapsülün içerisinde bekleyerek sabah 9’a geri döndü. Harika değil mi? Önünde bir taraftan önünde çoktan yaşadığı diğer taraftan da hiç yaşanmamış bir gün var ve o gün içerisinde hangi hisselerin değer kazanacağını biliyor.
Burası anlaşıldı sanırım. Zaten bu kısım çok karışık değil. Şimdi ikinci adıma geçiyorum; aynı anda aynı zamanda var olma sorununa…
Aynı Gerçeklikte Birden Çok Karakterin Olması Sorunu
Bu konuyu çok iyi anlamak gerekiyor; çünkü film asıl burada akılları karıştırmaya başlıyor. Burada teorik konuşmaktansa Abe üzerinden gidelim ki konu daha iyi anlaşılsın.
Abe, pazartesi sabah 9’da makineyi çalıştırdı. Onun içine girmeden otele geçti. Orada öğleden sonraya kadar kaldı. Sonra otelden çıktı, 15.30’da tekrar makineye girdi ve yaklaşık altı buçuk saat boyunca oksijen tüpüyle kapsülün içinde kaldı. Bu sırada zamanda geriye akarak pazartesi sabah 9’a geri döndü ve makineden çıktı. Ancak bu sırada bu zaman çizgisinde daha az önce makineyi çalıştırdıktan sonra otele geçen bir Abe daha var.
Makineyi çalıştıran Abe henüz yolculuk yapmadığı için ona Abe-0 diyelim. Makineden çıkan Abe ise 1 olsun. Abe-0 pazartesi sabah 9’da otele doğru giderken makineden çıkan Abe-1, otelden aldığı bilgileri kullanmak için borsaya gidiyor. Abe-1 makineden çıkarken Abe-0’la karşılaşmıyor. Çünkü Abe-0 makineyi zamanlayıcı kullanarak çalıştırmıştı.
Şimdi Abe-0 otelde bilgi toplarken Abe-1 bu sırada hisse satın almak için borsaya koşuyor (İşlemleri bilgisayar üzerinden yapıyorlar tabii ki). Bir süre için yani sabah 9’dan öğle sonrası 15.30’a kadar yaklaşık altı buçuk saat aynı zaman diliminde iki tane Abe var ama bunlar birbirini görmediği için hiçbir sorun yaşanmıyor. Abe-0 15.30’da makineye girdiği andan itibaren artık Abe-1’le aynı zaman çizgisinde yer almıyor. Abe-0 zamanda geriye akıyor, Abe-1’se kendi zaman çizgisinde işlerini hallediyor.
Şimdi geliyoruz işlerin bir seviye daha karmaşık hale geldiği noktaya… Bu arada zaman makinesinin çalışma mantığını anlatmayı hâlâ bitirmedim. Yeni bir alt başlığa geçiyoruz.
Kurtarma Kapsülü
Bu filmde kurtarma kapsülü olarak geçen çok önemli bir kapsül var. Zaman makinesini ilk kez kullanan Abe-0 ilerde her şeyin karışma olasılığına karşı gizli bir hamle yapıyor. Windows’ta geri yükleme noktası mantığı vardır. Bilenler bilir. İşte o mantığın aynısı… Gelecekte herhangi bir zamanda işler karışabilir diye Abe-0’ın pazartesi sabah erken saatlerde (tam olarak sabah saat 5’te) çalışır halde bıraktığı bir zaman makinesi daha var.
Abe-0 bu kapsülün varlığını Aaron’a söylemiyor ve ondan gizliyor. Ama çocukların araca vurduğu sahnede bunu onunla paylaşmak zorunda kalıyor. Şimdi sahne anlatımlarına girmiyorum yoksa işin içinden çıkamayız.
Abe-0’ın kurtarma kapsülü mantığını anladınız değil mi? Gelecekte bir sorun olursa diye gizli bir geriye dönüş noktası anlamına gelen ikinci bir zaman makinesi kuruyor. Bu makineyi pazartesi sabah 5’te çalıştırıyor ve öğlen beşe kadar çalışır halde yedekte tutuyor ki eğer bir şeyler ters giderse gelecekten bir yerden gelen Abe-x sabah 9’da otele gitmek için hazırlanan Abe-0’ın yanına gitsin ve onun makineyi kullanmasını engelleyebilsin.
Eğer anlatımdan kopmadıysanız tam burada şu soruyu sormanız gerekiyor: Bu durumda aynı zamanda iki tane Abe olmayacak mı? Evet, aynen öyle… Bir tanesi gelecekten gelen Abe-x ve diğeri de makineye girme, diye uyaracağı (uyarması şart değil tabii ki) Abe-0… Böyle bir durum zaten filmde gerçekleşiyor. Bu durumda bunlar aynı anda, aynı yerde, aynı kimlikle yaşamaya devam edemeyeceği için bir tanesi oradan uzaklaşıyor, uzaklarda bir yerde yaşamaya devam ediyor ya da bir tanesinin ortadan kaldırılması gerekiyor. Bunlara geleceğiz. Adım adım gidelim.
Şimdi zaman makinesinin nasıl çalıştığını anladığımıza göre olayları pazartesi sabahtan başlayarak Cuma’ya kadar takip edebiliriz. Yani sahne anlatımlarına geçiyorum.
Primer incelemesinin tamamına 25. Kare üzerinden ulaşabilirsiniz.
