Dune: Çöl Gezegeni – Kitap ve Film Karşılaştırması

Bu yazıda Dune: Çöl Gezegeni (2021) hayranları için filmin bazı sahnelerini kitaba referanslar vererek yorumlamak istiyorum. Bunu yaparken de kitap ve film arasındaki farklara değinmeyi de düşünüyorum.

Hazırsanız Çöl Gezegeni Dune’a yapacağımız yolculuk başlıyor. Yazı tabii ki spoiler içeriyor.

Giriş sahnesi üzerine

Filmin giriş sahnesinde Arrakis’in çöl ortamı ve gezegen hakkında kısa ama çok önemli bilgiler bize Chani’nin sesinden aktarılıyor. Biz aslında Chani’yle ilk kez kitabın 375. sayfasında karşılaşıyoruz. Bu sahne hem filme bir aksiyon ivmesi kazandırıyor hem de Zendaya popüler bir isim olduğu için onun yüzü ön plana çıkarılmış oluyor.

Arrakis’in çöl kumları içerisinden aniden çıkarak işgalci Harkonen’leri avlayan savaşçılar Fremenler. Baron’un kitaptaki ifadesine göre en az beş milyon nüfusun yaşadığı Arrakis’te sadece Fremenler yaşamıyor. Hatta Baron verdiği bu sayıya Fremenleri katmıyor. “Onları hesaba katmaya değmez” diyor. Hain Doktor Yueh, kitapta Arrakis nüfusunun temelde ikiye ayrıldığını söylüyor. En büyük grup Fremenler. İkinci grupsa gezegenin üzerinde graben, çanak ve panlarda yaşayanlar. Diğer taraftan Baron’un kaslı ve beyinsiz olarak andığı yiğeni Rabban, gezegen üzerinde nüfus sayımı yapmanın çok zor olduğunu söylüyor.

“İmparatordan Bile Daha Zengin”

Filmin giriş sahnesinde dikkat çekici bir diğer ifade Chani’nin, Harkonen’leri kastederek onların imparatordan bile daha zengin olduklarını söylemesi. Bu tanımlama çok dikkatimi çekmişti. Onların evrendeki en değerli varlık olan melanj sayesinde ulaştığı servet tabii ki inanılmaz boyutlarda ama imparatordan daha zengin bir hanedanlık ifadesi bir soru işaretiydi.

Kitabı okudukça bunu destekleyen bir ifade bulamadığım gibi bunun aksini söyleyen cümlelere rastladım. Chani, bu tanımlamayı Harkonen’ler henüz Arrakis’teyken yapıyor. Gezegeni 80 yıldır sömüren Harkonen’ler inanılmaz bir servet biriktirmişti; ancak Baron’un mentatı Piter kitabın başlarında, İmparatorluk’un kendilerine verdiği avantajı ihtiyatlı bir şekilde kullanmaları durumunda Harkonen Hanedanlık’ının İmparatorluk’taki diğer tüm hanedanlardan daha zengin olacaklarını söylüyor. Bu ifadelerden bırakın İmparatorluğu, Harkonen’lerden daha zengin hanedanlıklar bulunduğu sonucu çıkıyor.

Ayrıca Harkonen’ler, Atreides’lara saldırmak için öylesine büyük bir servet harcıyor ki Baron, savaş sonrasında yiğeni Rabban’a “Arrakis’i altmış yıl iliklerine kadar sömürsen harcadığımız parayı ancak çıkartırsın” demişti. Savaş harcamaları dışında Atreides’ların Baron’un baharat depolarına saldırdığını da unutmamak gerekiyor. Baron ekonomik olarak epeyce zayıflıyor.

Sonuç olarak Chani’nin bu ifadesi kitapla uyumlu değil. Ben bunun muhtemelen Harkonen’lerin daha ihtişamlı gösterilmesi için eklenmiş senaryoya bir ifade olduğunu düşünüyorum.

Duncan ve Paul Görüşmesi

Filmin başlarında görülen Paul’ün annesiyle kahvaltı yaptığı sahne ve bunun sonrasında yer alan; İmparatorluk mahkemesi üyeleri, uzay locası temsilcileri ve Bene Gesserit okulundan Rahibe Ana’nın Caladan gezegenine tebligat yapmak için geldikleri sahne de kitapta yer almıyor. İmparator’un resmî olarak böyle bir tebligatının olduğunu biliyoruz; ama bunu daha sonra Dük Leto’dan ya da başkalarından öğreniyoruz.

Duncan’ı canlandıran Jason Momoa’dan ötürü onun yer aldığı sahneler ön plana çıkarılmış. Kitapta Paul ve Duncan arasında Arrakis’e taşınma öncesinde gerçekleşmiş böyle bir konuşma yok. Paul burada Duncan’a onun ölümünü gördüğünü söylüyor. Bu sahne Paul’ün geleceğe dair gördüğü rüyalara vurgu yapmak için eklenmiş.

Kitapta Paul’ün henüz Arrakis’e gitmeden önce geleceği gördüğü rüyalara öyle bir vurgulanıyor ki ben bunları okuduğumda çok şaşırdım. Bu vurgu filmde es geçilmemiş ama kitaba göre çok zayıf kalmış.

Rahibe Ana ve Paul Görüşmesi

Kitabın başlarında Rahibe Ana, bir süre yatağında uyumakta olan 15 yaşındaki Paul’ü seyrediyor. Böyle bir sahne filmde yer almıyor. Hatta Rahibe Ana’nın, Paul’ü seyrederken onun gerçekten beklenilen kişi olup olmadığını merak ettiği anlaşılıyor.

Ayrıca kitaptaki Rahibe Ana, hem Jessica hem de Paul’la yaptığı görüşmelerinde bu kadar katı değil. Daha çok konuşan birisi. Jessica’yla çok fazla konuşuyor. Paul’ü filmde hemen sesi kullanarak yanına kadar çekiyor ve onu acı testine tabii tutuyor ve sonrasında çekip gidiyor. Kitapta öyle hemen çekip gitme gibi bir durum yaşanmıyor. Rahibe Ana gezegende kalmaya devam ediyor ve eski öğrencisi Jessica’yla epeyce konuşuyor.

Vücut Kalkanı

Gurney Halleck, Duncan’la birlikte namı gezegenlere kadar yayılmış dövüş ustalarından birisi. Paul bu iki ustadan da savaş eğitimi alıyor. Paul, her Atreides savaşçısı kalkanla dövüşme konusunda uzmanlaşıyor. Filmde Paul’ün eğitimi sırasında harika bir sahne var. Paul kalkanı aktif ettikten sonra onu test ediyor. Kalkanın özelliği hızlı darbeleri engellemesi. Eğer darbe ağır çekim gibi yavaş gelirse kalkanın koruması darbenin etkisini önleyemiyor.

Paul ilerde çölde Jamis adındaki Fremenle kapışırken bu nokta onu çok zorlayacak. Paul eğitimi gereği son darbeleri yavaş vurmaya alışkın. Jamis bu nedenle onun bitirici darbelerini uzunca bir süre zorlanmadan karşılayacak. Kitapta bu dövüşü seyreden Stilgar, Jessica’ya “Paul onunla eğleniyor mu?” diye soruyor. Ama filmde bu soru Paul’ün birkaç kez Jamis’e “Teslim oluyor musun?” diye sormasına bağlanmış.

Bu arada filmde Jamis ve Paul dövüşü öne alınmış; yani kayaların üzerinde kapışıyorlar. Kitapta bu grup önce Stilgar’ın siyecine doğru yola çıkıyor. Bu kavga onlar oraya varmadan önce gizlendikleri bir mağarada gerçekleşiyor.

Filmde bu sahne ayrıca Paul ve Chani arasında kısada olsa bir konuşma geçiyor. Kitapta bu konuşma kayaların üzerinde değil; kavganın gerçekleştiği mağarada yaşanıyor ve bizler bu konuşmanın içeriğini duymuyoruz. Jessica uzaktan Chani’nin Paul’ün kulağına bir şeyler fısıldadığını ve ona bir tane billurbıçak verdiğini görüyor. Daha sonra Chani’nin Paul’a Jamis’in açıklarını söylediğini anlıyoruz.

Bu arada Fremen’lar vücut kalkanı kullanmıyorlar; çünkü bu kalkanların titreşimi kum solucanlarını çekiyor. Kalkan kullanan birisinin çölde sağ kalma şansı yok.

Dune: Çöl Gezegeni (2021) kitap ve film karşılaştırmasının tamamına 25. Kare üzerinden ulaşabilirsiniz.