New York Yanılsamaları: Herkes Herkes Gibidir

Bu yazıda New York Yanılsamaları (2008) üzerine konuşacağız. Filmin yönetmeni ve senaristi Charlie Kaufman kelimenin tam anlamıyla kendi tarzı olan birisi. Her Şeyi Bitirmeyi Düşünüyorum ve John Malkovich Olmak filmlerinin yapımcısı. Eğer bu iki filmi beğenmediyseniz New York Yanılsamaları’nın seyretmenizi tavsiye etmem.

New York Yanılsamaları bir dram filmi.  İçerisinde aksiyon, heyecan ve tempo bulundurmuyor; ancak senaryosunda bolca metafor ve gizem yer alıyor.

Filmde bir tiyatro yönetmeninin özel hayatında bulunan kadınlarla yaşadığı sorunları seyrediyoruz. Caden isimli bu adam evlidir ama evliliği iyi gitmemektedir. Aynı zamanda sağlık sorunları da yaşayan birisidir.

New York Yanılsamaları ağır ilerleyen, neredeyse tüm konuşmaları ikincil bir anlam taşıyan, dikkatli izlemezseniz ve koparsanız hiçbir şey anlamayacağınız türden bir film. Buna göre izleyip izlememe konusunda bir karar verebilirsiniz.

Orijinal Adı: Synecdoche, New York
Tür: Dram
Yönetmen: Charlie Kaufman
Ülke: Amerika
Gösterim Tarihi: 5 Şubat 2009 (Hollanda)
Oyuncular: Philip Seymour Hoffman, Samantha Morton, Michelle Williams, Catherine Keener, Sadie Goldstein, Jennifer Jason Leigh
Süre: 2 saat 04 dakika

Şimdi spoiler içeren bölüme yani filmin çözümüne geçebiliriz.

Tiyatro mu Gerçek Hayat mı?

Tiyatro mu gerçek hayat mı sorusu bu filmin anlaşılması için sorulması gereken en temel soru. Seyrettiklerimizin hiç birisi gerçek hayata ait değil; gördüğümüz tüm oyuncular ki buna Caden da dahil karakterin kendisi değil. Gerçek Caden çoktan ölmüştü; aynen karısının çoktan öldüğü gibi.

Filmin en başından son saniyesine kadar tüm sahneler bir tiyatro. Hiçbirisi gerçek Caden’a ya da onun gerçek hayatına ait görüntüler değiller. Yönetmen öncelikle bizi o devasa tiyatro eserinin içerisine aldı. Caden’ı ve hayatını bir film seyreder gibi seyrettik. Sonra kamera o yakın çekimden uzaklaşmaya başladı ve uzaklaştıkça biz büyük resmi görmeye başladık.

Bunlar bize adım adım sunuldu. Kronolojik sıralamanın bozulduğu anlar oldu, zamansal akışın anlamını yitirdiği sahneler oldu ama tüm bunların da bir anlamı vardı.

Gördüğümüz tüm sahneler onun hayatından kesitler sunuyor. Ancak kesitler sadece onun hayatına ait değiller. Çalışanların hayatları da bu gösterinin içine dahil ediliyor ki filmin derinlik katmanlarından birisi işte bu. Gerçek Caden kazandığı ödül parasıyla devasa bir tiyatro gösterisi tasarlamayı planlıyor ve bunu gerçekten de başarıyor. Kendi tiyatrosunda kendisini oynamaya başlıyor. Bunu yaparken de tam 17 yıl kendisini canlandıracak doğru oyuncuyu arıyor.

Büyük olasılıkla bu 17 yıl olayını öğrendiğimiz bu konuşmadan 2-3 yıl kadar sonra seçmelere bir oyuncu geliyor ve onu canlandıran ilk kişi o oluyor. Bu kişi onun hayatını muhtemelen bu tiyatro gösterilerinden seyrederek tüm detaylarıyla öğrenmiştir. Muhtemelen diyorum çünkü bu kişinin onu gerçek hayatta bir gölge gibi takip etmesi akla çok uygun değil. Bir şekilde gösterileri takip ettiğini kabul etmek en doğrusu diye düşünüyorum.

Ancak burada şu detaya dikkat. Film boyunca seyrettiğimiz kişi gerçek Gerçek Caden olmadığı gibi Sammy olarak gördüğümüz adam da gerçek Caden’a gelen kişi değil. Bu oyuncu seçmeleri de tiyatronun bir parçası çünkü gerçek gerçek Caden da bu tarz bir seçme yapmıştı. Seçilen Caden’ın başarısız olması ve diğer yaşananlar hepsi ama hepsi oyunun parçaları…

Şimdi hep birlikte sahnelere ve taşıdıkları anlamlara bakalım. Buraya kadar ifade ettiğim teorik bilgileri film üzerinde görmüş olacaksınız.

Sonbahar’a Yüklenen Anlam

Filmin açılışı Sonbahar’a yüklenen anlamsal göndermelerle yapılıyor. Sonbahar güllerin solmaya ve her şeyin ölmeye başladığı zamandır. Burada bizlere bu gösterinin yani gerçek Caden’ın hayatının hüzünle kaplı olduğu ve dram içerdiği söyleniyor ve zihinlerimiz buna hazırlanıyor. Dikkat ederseniz Caden’ı canlandıran iki oyuncudan birisi olan Sammy bu oyunun aşk hakkında değil ölüm hakkında olduğunu söyleyerek figüranlara fırça atıyor. Ancak yerini almak için aday olduğu Caden onun yanıldığını söylüyor. Bu oyun aşk hakkında olduğunu söylüyor ve ekliyor: “Aşk, doğum, ölüm, yaşam, aile… Kısaca her şey hakkında.”

Caden oyuncuları ilk topladığı zamanlarda onlara ne yapmaya çalıştığını anlatmaya çalışıyordu. O kendisini ifade etmekte zorlanırken ve hiç kimse bir şey anlamazken Claire şöyle söyleyiverdi: “Bu çok iyi. Bu her şey…”. O diğer çalışanlardan bir adım öndeydi ve Caden’ın diğerlerinden hatta Sammy’den bile iyi anlıyordu.

Sammy Bu Hatayı Nasıl Yaptı?

Peki, Sammy böyle temel bir konuda nasıl böyle ölümcül bir hata yapar? O kadar zamandır oyunu ve Caden’ı takip ediyorsa oyunun temel mantığını nasıl anlayamaz? Bunun nedeni şu: İlk Sammy her kimse söylediklerinin aksine Caden’ı anlama konusunda başarısız olmuştu. Çok iyiydi ama muhtemelen seçildikten sonra çizgisini koruyamadı. Sammy, Caden’ın hayatının aşkı olan Hazel’le set aralarında konuşuyordu; çünkü (Heyzıl’a) aşık olmuştu. İkilinin öpüşmesini görünce bu yüzden ağlamıştı.

Hazel’ye onu sevmese de ona yüz veriyordu çünkü hala Caden’ı elde etmeye çalışıyordu. Bu arada Derek, Hazel’ı terk etmişti. Sammy yani gerçek Sammy, gerçek Caden’la çalışan gerçek Sammy günün sonunda kendisini yukarıdan atarak intihar etmişti.

Bu arada buraya minik bir not sıkıştırayım. Sammy’nin seçildiği sahnenin de oyuna dahil olduğunu söylemiştim. Yani Sammy’yi canlandıran adamın gerçek adı Sammy değil. Sammy, Caden’a ilk gelen kişinin adı. Sonrakilerin tamamı gerçek Sammy’yi canlandıran oyuncular. Bir sahnede muhtemelen gerçek adı Jimmy olan ikinci bir Sammy’yi görmüştük.

Başkalarının Hayatları

Bu intihar olayı Caden’ın zihninde diğer insanların hikayelerini de tiyatroya dahil etme düşüncesini uyandırmıştı. Büyük olasılıkla başkalarının hayatını da gösteriye dahil etmişti ancak biz filmde önemli bir örnek olarak temizlikçi Ellen ve kocası Eric’ı seyrettik. Caden onların hayatlarını da gösteriye dahil etmişti. Çünkü ona göre hepsi kendi hikâyelerinde başrol oynuyor ve hepsine hak ettiği değeri vermek gerekiyor.

Başkalarının hayatını oyuna dahil etme kararı Caden’ın ölmeden önce ulaştığı bir Nirvana’ydı. Çünkü en başta tiyatroda delicesine bir hırsla kendi hayatını anlatmak istiyordu. Tüm çabası bu yöndeydi. Ancak bu yolda ilerledikçe düşünceleri değişti ve daha da kapsayıcı bir hale geldi. Kendisini dünyanın merkezine koymaktan vazgeçti ve diğerlerini de gördü. Sammy’nin atlamadan önce söylediği sözlerin de bunda etkisi olduğunu kabullenmek gerekiyor.

Caden Nasıl Birisiydi?

Onun hayatını yansıtan bu kesitlerin hiç değişim göstermediği, onu birebir yansıttığını söyleyemeyiz. Neden mi? Çünkü onu canlandıran her bir oyuncu ona kendisinden bir şeyler katıyor da ondan. Mesela onu iyi anladığını söyleyerek Caden’ı canlandırmaya çalışan kadın şurada oyunculara müdahale ediyor. Bunun üzerine Caden’ın yardımcısı şöyle söylüyor.

Yani yeni Caden ister istemez karaktere kendisinden de bir şeyler katıyor. Bunun aynısını önceki Cayden olan Sammy de yapmıştı.

New York Yanılsamaları film incelemesinin tamamını 25. Kare Youtube kanalından seyredebilirsiniz.