Eğer beyin yakıcı, içerisine gizem ve detaylar barındıran ayrıca sonunda olduğunu anlamak için kafa yormanız gereken filmleri seviyorsanız doğru adrestesiniz: Donnie Darko (Karanlık Yolculuk)…
Donnie Darko yardım almadan anlaşılması neredeyse imkânsız filmlerden bir tanesi… Film IBMD puanını sonuna kadar hak ediyor ve bence sinema tarihinin en farklı filmlerinden bir tanesi… Filmi izlemediyseniz videonun bundan sonraki kısmını filmi izledikten sonra seyretmenizi tavsiye ederim.
Donnie Darko’yu anlatmaya çalışmak kolay bir iş değil. Filmde quatum fiziğinden, kader ve özgür irade konularına, toplumsal bozulma ve insan ilişkilerinden, din ve bilim ilişkisine kadar o kadar çok gönderme var ki bunların hepsine değinmek neredeyse imkansız…
Benim bu yazıda yapacağım şey sizin Donnie Darko’yu seyretmiş ve filmde neler olduğunu anlamaya çalışan bir izleyici olduğunuzu var sayarak filmin genel mantığını vermek olacak. Filmi konuşmaya kitabın ortasından başlamayı düşünüyorum; aksi takdirde ayrıntılarda boğulmamız kaçınılmaz. Dinledikçe ne söylemek istediğimi daha iyi anlayacaksınız… Başlıyoruz…
Primary ve Tangent Evrenler
Öncelikle filmde primary ve tangent olmak üzere iki farklı evren olduğunu bilmeniz gerekiyor.
Primary evren yani birincil evren Donnie Darko’nun yaşadığı ve zamansal kırılma yaşanmadan önce hayatını sürdürdüğü evren;
Tanjant evren yani teğet evren kısaca; birincil evrendeki her şeyin birebir kopyalandığı ancak olayların farklı yaşandığı paralel evren…
Sizi şaşırtacak bir bilgi olabilir ama filmde olayların büyük çoğunluğu tanjant evrende geçiyor. Sparrow’un kitabından öğrendiğimiz kadarıyla tanjant evren oluştuğunda her zaman metalden oluşan bir yapay doku ortaya çıkmaktadır. Metal uçak motorunun sırrı da bu. Bu dev motor ikincil evrenin oluştuğunu gösteren en net işaret…
Ancak paralel evrenler oluştuğunda çeşitli kopyalama hataları olabilmektedir. Bu kez de bir kopyalama hatası meydana geliyor ve uçak motorlarından birisi tanjant evrende kalıyor. Bu fazlalık evrende büyük bir düzensizliğe yol açıyor ve düzeltilmezse Frank’ın söylediği gibi 28 gün sonra evren yok olacak. Bunu düzeltmenin tek yolu da büyük bir portal açarak bu fazlalığı birincil evrene göndermek… İşte tavşanın yapmak istediği şey tam olarak bu… Donnie’yi bir şekilde o portalı açmaya hazır hale getirmek aynı zamanda onu bunu yapmaya ikna etmek veya mecbur bırakmak. Bu yolla da uçak parçasını birincil evrene getirerek kendi evrenini kurtarmak… Tavşan aslında bir rehber ve dost ya da düşman olması tamamen sizin olaya nasıl baktığınıza bağlı. Tavşan konusuna tekrar geleceğiz…
Neden Donnie Darko?
Burada Neden Donnie diye düşünebilirsiniz? Yani Donnie’yi özel yapan şey ne? Sparrow’un kitabını okuduğumuzda ikincil evren oluştuğunda random yani rastgele bir yaşam alıcısı seçildiğiniz öğreniyoruz. Donnie tam olarak tanjant evrenin oluştuğu yerde olduğu için onun seçilmiş olma olasılığı yüksek… Neden seçilmiş bir kişiye ihtiyaç duyuluyor? Başta da söylediğim gibi kopyalama sırasında tanjant evrende dengesizlik oluşturan bir metal ortaya çıkmaktadır. Bu metalin birincil evrene gönderilmesini sağlamak için seçilmiş bir kişiye ihtiyaç var.
Bu seçilmiş kişinin artan güç ve zihin kontrolü, ateş ve suyu kontrol edebilmesi ya da telekinezi gibi olağanüstü güçleri var. Bu bağlamda Donnie’nin tavşanın yönlendirmesiyle yaptıklarına bu gözle bakabilirsiniz.
Baltayla okul borusunu patlatmak ve onu bronz heykele saplamak (güç kullanımı)
Evi yakmak için ateşi kullanması (ateş kontrolü)
Okulu su altında bırakması ve sudan bir portal inşa etmesi (su kontrolü)
Uçak motorunu koparması ve zaman portalına göndermesi (telekinezi gücü)
Donnie bu güçlerinin ve diğer evrenin varlığından baştan beri haberdar değil. Tavşanın rehberliğinde ve yavaş yavaş her şeyin farkına varıyor.
Tavşan kim?
Tavşan alternatif evrende ölen ve Donnie ile irtibat kurarak kendi evrenini kurtarmaya gelen bir kişi. Burada çok ineç bir noktaya dikkatinizi çekmek istiyorum. Sadece seçilmiş kişi onu görebilir ve konuşabilir. Tavşanın oldukça özel güçlerinin olduğunu görebiliyoruz. Alternatif evrende ölen Frenk, Donnie’ye rehberlik yapmak için zaman yolculuğu yapıyor ve zamanda geriye geliyor. İlk yaptığı şey Donnie’nin üzerine uçak parçası düşmeden onu uyandırmak oldu ve aslında bu yaptığı şey zamanda bir kırılmaya yol açtı. Bu andan itibaren seyrettiklerimizin hepsi zaman kırılmasıyla oluşan alternatif evrende geçmekte. Filmin sonlarına doğru aslında şoförünün Frenk çıkması ve Donnie’nin onu silahla gözünden vurarak öldürmesi bir çeşit paradoks olarak da görülebilir. Frank, Donnie onu vurduğu zaman aslında tavşana dönüşüyor ve zamansal yolcuğu başlıyor. Bu durum seyrettiğimiz evrenin tanjant evren olduğunun da bir kanıtı.
Manipüle Edilmiş Ölüler
Burada yönlendirilmiş yani manipüle edilmiş ölülerden de bahsetmek gerekiyor. Yaşam alıcısıyla yani bu döngüde Donnie Darko ile bağlantılı olan ve tanjant evrende ölen herkes yönlendirilmiş ölü haline geliyor. Donnie’nin tanjant evrende ölen kız arkadaşı da bunlardan birisi ve aynen tavşan gibi onun da Donnie’yi biraz bir biçimde yönlendirmeye çalıştığını söyleyebilirim. Filmde her geçen dakika daha da zeki hale gelen Donnie bunu bir yerde fark ediyor ama emin olamıyor.
Bu arada Donnie ile irtibatlı olan neredeyse herkesin onu kaderine doğru yönlendirdiği ve onun evreni kurtarmak için olması gereken kişi olmaya doğru ittiğini söyleyebilirim. Filmde tüm bu olayların kadere gönderme yaptığı da çok açık. Donnie kendi seçimini mi yapıyor yoksa yaşadığı her şey onu sonu ölüm olan seçimi yapmaya mı zorluyor? Kaderin her şeyi hatta Donnie’nin özgür iradesiyle altığı her kararı da kapsayan bir yönünün olduğunu kavrayamayanlar bu soruya mantıklı bir cevap veremezler. Donnie tabi ki ölüm kararını kendisi aldı; ancak bu kararı alırken yaşadıkları onu yönlendirdi ve tüm bunlar tavşanın ve diğer yönlendirilmişlerin planının bir parçasıydı.
Örneğin Frank, Donnie’ye okuldaki su borularına zarar verdirmeseydi ve okul tatil olmasaydı Donnie, ona kız arkadaşı olması için soru sorma fırsatı bulamayacaktı. Ya da eğer Jim’in evi yanmasaydı miss Farmer onun mahkemesine gitmeyecek ve Donnie’nin annesi evden ayrılmak zorunda kalmayacaktı. Eğer ayrılmasaydı ev partisi de olmayacaktı… Bu örnekleri çoğaltabiliriz. Tüm bunlar rastlantı değil tam aksine “yönlendirmeydi.”
Tavşan Frank, Donnie’yi öyle geri dönülemez bir pozisyona soktu ki Donnie’nin artık tek yapacağı şey portalı açmak ve kız arkadaşının hayatta olduğu o ana geri dönmekti… Kendisinin zaten çekilmez olduğunu gördüğü bu dünyada hayatta kalmasının bir anlamı kalmamıştı. Donnie yapayalnız kaldı ve aynı zamanda bir katile dönüştü. Tavşan Frank rolünü o kadar iyi oynadı ki Donnie sonunda kendi isteğiyle portalı açtı ve ikincil evren kurtulmuş oldu.
Epeyce akıl karıştırabilecek bir soru daha…
Tanjant Evreninin Düzene Girmesi İçin Donnie’nin Ölmesi Gerekiyor Muydu?
Bu sorunun net cevabı şu: Hayır, onun ölmesi gerekmiyordu. Donnie ölmeyi kendisi seçti ve son gülümsemesi ile ölümden artık korkmadığını gördük. Tanjant evrenin kurtulması için motorun portaldan geçerek birincil evrene gelmesi yeterliydi. Ancak Donnie, yaşadığı dünyanın en kötü taraflarını gördüğü ve tecrübe ettiği için ölmeyi seçti. Aksi takdirde yataktan kalksa ve diğer odalara kaçsaydı hiçbir şey değişmeyecekti ve yaşamaya devam edecekti. Zaman yolculuğunu anlatan kitabın yazarı olan ve herkesin deli sandığı bayan Sparrow da muhtemelen tanjant evreni kurtaran seçilmişlerdendi ve onun hayatta olması da Donnie’nin ölmesinin gerekli olmadığını gösteren ip uçlarından birisi.
Son sahnede gördüklerimiz bazı kişilerin özellikle kötü bir hayatı olanların asla yaşanmayan 28 günlük sürede yaşananları birer rüya olarak hatırladıklarını gösteriyor. Frank’in gözüne dokunması, Gretchen’in Donnie’nin annesine bakması ve ona el sallaması, ayrıca diğer karakterlerin yaşadıklarını hatırlama belirtileri göstermesi onların tüm olanları bir tür rüya gibi anımsadıklarını gösteriyor.
Şimdi de filmde yer alan ince göndermelere göz atalım.
Donnie Darko film incelemesinin tamamını 25. Kare Youtube kanalından seyredebilirsiniz.
 yardım almadan anlaşılması neredeyse imkânsız filmlerden bir tanesi… Film IBMD puanını sonuna kadar hak ediyor ve..){kind=link}