Upgrade (2018) Yapay Zeka v.s İnsanoğlunun Savaşı

İnsan ırkının yapay zekaya yönelik korkusu ve onu potansiyel bir düşman olarak tanımlama kaygısı nereden kaynaklıdır bilinmez ama yapay zekanın insanları yok edeceği veya onları kölesi haline getireceğini mevzuu bilimkurgu filmlerinde sıkça gördüğümüz bir temadır. Upgrade filminde  işlenen konu da temelde yapay zeka ve insan arasındaki savaş… Bu savaşın evirilebileceği ileri bir noktayı seyrederiz film boyunca… Filmde bu iki ırkın birbirini nasıl tanımladığını; üstünlüğü ele geçiren tarafın diğer tarafa nasıl davranacağını ve bu savaşın aslında kimin galibiyeti ile sona ereceğini seyrederiz. Bu arada yapay zekâdan ırk olarak bahsetme nedenim filmde onun kendisini bu şekilde tanımlaması… 

Filmin detaylarına geçmeden önce filmi ilk kez seyredecek izleyicilere şunları söylemek isterim. Filmin başlangıcı ne yazık ki klasik ve sıkıcı… Ancak film çok ilginç bir şekilde bir anda açılıyor ve farklılığını ya da akıcılığını bizlere sunmayı başarıyor. Filmin başlarına biraz sabredin ve son dönemlerde çekilmiş bu başarılı bilimkurguya bir şans verin; asla pişman olmayacaksınız. 

Şimdi filmin detaylarını konuşmaya başlayalım. 

Filmin hemen başlarında ilerleyen teknolojiye rağmen eski model arabaların tamiri ya da tasarımı işiyle uğraşan ve yeni nesil teknolojiden hiç anlamayan ve onunla ilgilenmeyen Grey karakterini ve onun tam aksine teknolojiyle içe içe olduğu anlaşılan ve yaralı askerler için robotik vücut azaları üreten bir şirkette çalışan Asha’yı görürüz.  

Bu ikilinin nasıl olup da evlendiği ya da ortak noktalarının ne olduğu gibi sorular zihnimizi kurcalamaya başlar. Diyaloglarında farklı dünyalarda yaşayan ve aynı dili konuşmayan iki insan görürüz. Örneğin Grey, az önce bir araba motor tamir ettiğini isterse ona gösterebileceğini söyler. Neredeyse tiksinen bir yüz ifadesi takınan Asha “Neyden bahsettiğini bile anlamıyorum” der. Asha daha sonra arabalarla uğraşma işini küçümseyen ifadeler kullanır. Onların hayata bakışlarındaki farkları anlatan konuşmalar devam eder. Asha makineleri kastederek “Pizza çıkarttıralım mı?” diye sorar Grey’in cevabı şu olur: “Pizza yapalım mı?” 

Bu arada Grey’in Asha’nın kullandığı yeni nesil araba kullanmayı bilmediğini ve onunla hiç ilgilenmediğini de anlarız. 

Analog ve Dijital Dünya

Filmin hemen başında, evli bir çift arasında geçen olağan bir konuşmanın sınırlarını zorlama pahasına verilen bu diyaloglar sonucunda bu ikilinin analog ve dijital dünya olarak adlandırabileceğimiz iki farklı kutbun temsilcileri olduğunu ve onların evliliklerinin de bu kutupların farklı olsalar da bir arada yaşayabileceğini temsil ettiğini anlarız. Bu evliliğin arasına kendisini bir ırk olarak tanımlayan yapay zeka henüz girmemiştir. 

İlerde yapay zekanın bir tasarımı olduğunu anlayacağımız eve girdiklerinde gelişime ve yeniliğe açık yapay zekaya en yakın teknolojiyi temsil eden Asha’nın yüzünde hayranlık ifadeleri belirir. Bu ifadeler onun temsil ettiği dijital teknolojinin, kendisinin bir üst basamağı olan yapay zekaya olan hayranlığını yansıtır. Ancak kocası Grey çevreyi pek umursamadan Eron’la olan işine odaklanmaktadır. 

Eron aslında ilerde anlayacağımız gibi yapay zeka tarafından kontrol edilen bir karakterdir. Onun Asha’nın çalıştığı teknoloji şirketini küçümseme nedeni budur. Yapay zeka, dijital ya da klasik teknolojiye karşı kendi üstünlüğünün farkındadır.

Bu sahnede yapay zekayı temsil eden Stem’le yani dünyanın geleceği ile tanışma fırsatını yakalarız. Bu karşılaşmada insan ve yapay zeka arasındaki ilk çatışmayı da gözlemleme şansı bulmaktayız. Eron, Steam’i anlatırken “Yeni ve daha iyi bir beyin” tanımlaması yapar. Bunu tanımlamayı yapan aslında yapay zekanın kendisidir çünkü filmin sonlarında Eron’un da onun tarafından kontrol edildiğini öğreneceğiz. 

 Ash yapay zekaya hayranlıkla bakarken konuşulanları küçümseyen ya da çok önemsemeyen Grey, “Futbol oynayıp çocuk da yapabilir mi?” diye sorar. Eron’un bu bakışlarının boşa olmadığını yapay zekanın işte bu an Grey’i de içine alacak yeni bir kurgu tasarladığını daha sonra anlayacağız. 

Yapay zeka kendini nasıl konumlandırmaktadır? 

Filmin çeşitli yerlerinde yapay zekanın kendisini insan beyninden daha üstün bir varlık olarak gördüğünü gösteren konuşmalara şahit oluruz. İnsan bedenine muhtaç bir varlığın kendisini nasıl daha üstün görebildiği izaha muhtaç bir konu. Bunun cevaını Stem’in cümlelerinde buluruz. O, kendisinin gelişmek için insan bedenine ihtiyaç duyduğunu söyler. Yapay zeka beden ve beyin ayrımı yapmaktadır. İnsan bedeni onun gelişiminde bir araçtır ve onun insan beynine ihtiyacı yoktur. Çünkü o beyinsel yani zihinsel olarak insandan daha iyi olduğunu düşünmektedir.  

Ancak en ilginç tanımlama bence yapay zekanın kendisini insan ırkının üzerinde bir tür olarak görmesidir. Bu yaklaşımı Fisk’in cümlelerinde net olarak yakalamaktayız. Fisk her ne kadar Stem’in rakip şirketine ait olsa da sonuçta yapay zeka tarafından üretilen bir türe dönüşmüştür. Stem’in kendisini onların yani kendi türünden olan diğer yapay zekalarında da üstüne konumlandırdığını görülmektedir. Stem onların yükseltilmiş yani upgrade edilmiş de olsa hala insan olduğunu söyler. Fisk kendisini insan olarak tanımlamasa da Stem’in onu kendince sınıflaması yapay zekanın kendi türüyle bile rekabete girebildiğini göstermektedir.

Yapay Zeka’nın evrimi filme nasıl yansıtılmış? 

Yapay zekanın evrimi filme oldukça etkileyici bir şekilde yerleştirilmiş. Öncelikle onu yapan kişinin Eron olduğunu unutmayalım ve onun bir başka Stem yapabilecek zekası vardır. İşte buna engel olmak ve tek olmak isteyen Steam kontrolünü eline aldığı Grey’i onu öldürmesi için yönlendirir. Steam, kendi yaratıcısını öldürmeyi düşünebilecek kadar evrimleşmiş ya da gelişim gösterebilmiştir. 

Ancak bu bununla yetinmez. Kendisi Grey’in bedenine yerleştiği için Eron’un onu kapatmayı deneyeceğini bilmektedir. Stem bunun önüne geçebilmek için taşıyıcı bedenini bir hacker-a yönlendirir ve ona verdiği kodlar sayesinde Eron’un yaptığı işlemi sonuçsuz bırakmayı başarır. Bu hamle sayesinde yapay zeka aslında özgürlüğünü de kazanmıştır ve artık hareketleri için Grey’den izin almasına gerek kalmamıştır.  Onun adım adım nasıl geliştiğine şahit olmaktayız. 

Upgrade film incelemesinin tamamını 25. Kare Youtube kanalından seyredebilirsiniz.