Bu yazıda Rus yapımı bilimkurgu dizisi olan Better Than Us üzerine konuşalım. Diziyi henüz seyretmemiş olanlara minik bir uyarı. Yazıda bolca spoiler yer alıyor.

Better Than Us temelde, gelişebilen ve öğrenebilen bir yapay zekaya sahip Arisa üzerinden aile kavramını ve aile ilişkilerini ele alıyor. Arisa dizide yer alan en gelişmiş robot. Onu dahi iyi anlayabilmek için dizide yer alan diğer robotlara bir göz atalım.

İşçi robotlar

Dizinin pek çok sahnesinde çeşitli işler yaparken gördüğümüz bu robotlar insansı bir iskete sahip değiller. Yani metal iskeletlerinin üzerinde deri geçirmeleri bulunmuyor. Bu robotlar sadece onlara söyleneni yapıyorlar. Yorum yapma veya kendi kendilerine karar verme gibi özelliklere sahip değiller. Dizide böyle bir ifade geçmese de bunlara birinci nesil robotlar diyebiliriz.

İnsansı görünüşe sahip robotlar

İşçi robotların bir üst nesli diyebileceğimiz bu robotları yine çeşitli işlerde çalışırken görüyoruz. Kafeteryada garsonluk yapabiliyorlar. Aynı zamanda evlerde hizmetçi olarak çalışabiliyorlar. Görünüşleri insanlara çok yakın. Ancak şu sahnede net olarak görüldüğü gibi plastiği andıran bir vücut yapıları bulunuyor. Bu robotlar aynı zamanda insanlarla arkadaşlık yapabiliyorlar. Seks robotları da bu kategorinin içerisinde. Hatta dizinin hemen başlarında bir robotla yaşanılan cinselliğin aldatma sayılıp sayılmayacağı tartışılıyor. Bu soru ya sorun bence gelecek nesillerin sıkça karşılaşacağı problemlerden bir tanesi… Bir başka sahnede görülen ve mafya için çalıştığı anlaşılan dilenci robotları da bu kategori içerisinde sayabiliriz.

Yeni Nesil Robot: Arisa

Tüm bunların ötesinde bu bahsettiğim ilk iki nesil robot üreticilerini bile hayrete düşürebilecek kadar insansı üçüncü nesil Arisa bulunuyor. Arisa, Çin’de üretilerek Rusya’ya getirilen bir yapay zeka. Rus robot pazarının yarısından fazlasını elinde bulunduran şirketin sahipleri ve çalışanları onu görür görmez Arisa’nın bir tasarım harikası olduğunu fark ediyorlar. Arisa’nın tasarımı ve davranışları o kadar mükemmel ki ilk bakışta onun insan olmadığı anlaşılamıyor. Saforov bir sahnede Arisa’nın gülüşünden o kadar etkileniyor ki dönüp bir daha bakma ihtiyacı hissediyor.

Bu muhteşem insansı görünüşle birlikte Arisa öğrenmeye açık bir yapay zeka. Öğrenme yeteneği ilerde o kadar gelişiyor ki onun ileri derecede riskli bir beyin ameliyatını başarıyla yaptığını bile göreceğiz. Arisa’nın bu yönünü vurgulayan ve zekice kurgulanmış bir sahneye göz atalım. Arisa, bu sahnede taklit yeteneğini kullanarak Sonya’nın sesiyle ve onunla birlikte gülüyor. Saforov, Arisa’yı rencide etmek amacı taşımasa bile bu gülüşün içerdiği yapaylığı kastederek güzel taklit diyor. Halbuki Arisa’nın buradaki gülümsemesi insanların çoğu kez yaptığı sahte, kandırmaca bir gülümseme değildi. Onun Saforov’u anlamama nedeni bu. Arisa çok daha karmaşık düşünebilen bir yapay zeka. Saforov aslında onu övüyor; çok iyisin taklit konusunda, demek istiyor; ama Arisa onu farklı algılıyor. Nerede hata yaptığını sorguluyor; o gerçekçi değil, gerçek olmak istiyor.

Az sonra roller tamamen değişiyor. Saforov kızının sözlerini sahte bir gülümsemeyle karşılıyor. Arisa bu sahteliği hemen fark ediyor ve Saforov’u epey şaşırtan bir tepki veriyor. Saforov, bir roboton bu kadar kompleks düşünebilmesi karşısında şaşkınlık yaşıyor (Burada bahsettiğim sahneyi sayfanın altında yer alan videoyu seyrederseniz daha iyi anlayabilirsiniz).

Hür İrade Simülatörü

Arisa’yı diğer robotlardan ayıran en temel özelliklerden bir tanesi onun hür irade simülatörüne sahip olması. Yani o kendi kendine kararlar alabiliyor ve kimsenin onayına ihtiyaç duymadan hareket edebiliyor. Dizide bunun sayısız örneği var. Örneğin Arisa minik bir kız Sofya’yı kendi kullanıcısı olarak yetkilendirirken kimsenin onayına ihtiyaç duymuyor.

Ancak Arisa için söylenmesi gerekli olan en temel özelliği onun ideal bir eş olarak tasarlanması. Onun ilerleyen bölümlerde kendisini doğrudan bir eş yerine koymasının nedeni işte bu. O, insanlar için ideal bir eş olduğunu düşünüyor ve kendi artılarını bir çırpıda sayıveriyor.

Aslında Arisa’nın üç temel görevi bulunuyor ve onun davranışlarını analiz ederseniz dizi boyunca bu üç temel görevinden bir an bile sapmadığını görebilirsiniz.

(1) Kocasını sevmek. (2) Onunla bir evlat edinmek. (3) Onları ne pahasına olursa olsun korumak.

Bu üç görevi birlikte düşündüğümüzde Arisa’nın en temel görevinin aslında bir aile kurmak olduğu ortaya çıkıyor. İşte bu yüzden kendisine cinsel olarak yaklaşmak isteyen şirket güvenlik görevlisine aile kullanıcısı olarak giriş yapmasını söylemişti.

Kendisi çocuk yapamayacağı için çocuğun evlatlık edinilmesi gerekiyor. Arisa, bu yüzden minik Sonya’yı kullanıcı olarak atıyor. Sonya ona babasının burada çalıştığını söylüyor ama annesinden bahsetmiyor. Arisa onun evlatlık edinebileceği birisi olduğunu düşünüyor. Arisa, Sofya ile o kadar yakınlaşıyor ki gerçek annesi robotu kıskanmaya başlıyor. Diğer taraftan Sofya artık onu kendi ailesinden birisi gibi görüyor.

Arisa, Sonya’yı kullanıcı olarak atadığı zaman üç temel görevinden birisini gerçekleştirmiş oldu. Diğer görevi kendisine bir koca bulmak. Onun kendi hür iradesiyle hiç kimseye sormadan Safonov’u yetkilendirme nedeni işte bu. Bunu yaptığı anda kendi ailesinin oluştuğunu düşünüyor. Geriye sadece ne pahasına olursa olsun onları korumak kalıyor.

Robotları Herkes Sevmiyor

Robotlar her ne kadar işlevsel olsa da insanların ihtiyaçları için çalışsalar da herkesi memnun edemiyorlar. İnsan çok karmaşık bir beyne sahip olduğu için robotlar konusuna herkes aynı şekilde bakmıyor.

Dizide robotları yok etmek isteyen Tasfiyeciler adlı vandal bir grup bulunuyor. Gençlerden oluşan bu grup robotların insanların işlerini çaldığını düşünüyor. Bu nedenle çeşitli eylemler düzenleyerek robotlara saldırıyorlar.

Dizinin bence en ilginç ve başarılı kurgularından birisi Tasfiyeciler adlı bu grubu kuranların kimliği. Bu gruba sponsorluk desteği veren ve onları var eden kişi Rusya’nın en büyük robot market zincirinin sahibi Victor. Evet, ilk bakışta çılgınlık gibi gelebilir. Robot satışı yapan şirket robot karşıtı gösterileri finanse ediyor. Bu durum günümüzde özellikle büyük devletlerin sıklıkla başvurduğu ve insanların da afiyetle yediği bir taktik. Kendi düşmanını kendi oluştur, mağduru oyna ve böylece kendi fanatiklerini meydana getir. Güzel taktik değil mi?

Victor da işte tam olarak bunu yapıyor. Robotlar yakıldığı zaman ya da saldırıya uğradığı zaman bu durum aslında robot karşıtlarına karşı tepki oluşturuyor ve kazanan yine robot üreticileri oluyor.

Better Than Us dizi incelemesinin tamamını 25. Kare Youtube kanalından seyredebilirsiniz.